अन्ननलिकेबद्दलचे अजब पण खरे तथ्य!

अन्ननलिका, ज्याला अन्ननलिका म्हणूनही ओळखले जाते, आपल्या शरीराच्या पचनसंस्थेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे, जो तोंडातून पोटात अन्न वाहून नेतो. ते एक साधे नळ वाटू शकते, परंतु ते अन्नाच्या प्रवासातील पहिले आणि सर्वात महत्वाचे टप्पा आहे. म्हणूनच आयुर्वेद त्याचे वर्णन “अन्नवाह श्रोत” चा भाग म्हणून करतो. अन्ननलिका ही सुमारे २५ सेंटीमीटर लांब, घशापासून सुरू होऊन पोटापर्यंत पसरलेली, पाठीचा कणा आणि श्वासनलिकेमागे स्थित एक स्नायूंची नळी आहे. त्याचा वरचा भाग घशाशी जोडलेला असतो, तर खालचा भाग थेट पोटाशी जोडला जातो. अन्ननलिकेचे कार्य केवळ अन्न खाली वाहून नेण्याचे नाही तर ते उत्स्फूर्त पेरिस्टाल्टिक हालचालींद्वारे ते पोटात ढकलते. याचा अर्थ असा की ते केवळ गुरुत्वाकर्षणावर अवलंबून नाही. जरी एखादी व्यक्ती उलटे उभे राहून पाणी पिते तरी अन्ननलिका पाणी पोटात वाहून नेईल.

या प्रक्रियेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी, अन्ननलिकेच्या दोन्ही टोकांना स्फिंक्टर नावाचे छिद्र असतात. वरचा स्फिंक्टर अन्न खाली जाऊ देतो, तर खालचा स्फिंक्टर (LES) पोटातील आम्ल वर येण्यापासून रोखतो. जेव्हा खालचा अन्ननलिका स्फिंक्टर कमकुवत होतो तेव्हा आम्ल रिफ्लक्स सारख्या समस्या उद्भवतात, ज्यामुळे घशात जळजळ, कर्कशपणा आणि खोकला देखील होऊ शकतो. म्हणूनच अन्ननलिका आवाज आणि श्वसनसंस्थेशी देखील जोडलेली असते.

अन्ननलिका प्रामुख्याने व्हॅगस नर्व्ह आणि ऑटोनॉमिक नर्व्हस सिस्टमद्वारे नियंत्रित केली जाते. म्हणूनच, गिळल्यानंतर, संपूर्ण प्रक्रिया आपल्याला कळत नसतानाही आपोआप होते. अन्ननलिका केवळ पोटात अन्न वाहून नेण्यास मदत करत नाही तर चव आणि तृप्ततेची भावना निर्माण करण्यास देखील योगदान देते. अन्न पोटाकडे जात असताना, त्याच्या नसा मेंदूला संदेश पाठवतात, ज्यामुळे आपल्याला समाधान आणि चवीची भावना मिळते.

तथापि, अनेक अन्ननलिका रोग देखील सामान्य आहेत. यामध्ये अ‍ॅसिड रिफ्लक्स, अन्ननलिकेचे संक्रमण, गिळण्यास त्रास होणे, अल्सर आणि कर्करोग यांचा समावेश आहे. अन्ननलिकेचा कर्करोग हा जगभरातील सर्वात सामान्य कर्करोगांपैकी एक आहे, जो प्रामुख्याने तंबाखू, अल्कोहोल आणि खूप गरम पेयांच्या सेवनामुळे होतो. जर अन्न अन्ननलिकेत अडकले आणि खालचा स्फिंक्टर उघडला नाही तर त्यामुळे अ‍ॅकॅलेसिया कार्डिया नावाचा आजार होऊ शकतो.

आयुर्वेदिक आणि घरगुती उपचार निरोगी अन्ननलिका राखण्यास मदत करतात. ज्येष्ठमध पावडर घसा खवखवणे आणि जळजळ यापासून आराम देते, तर सेलेरी आणि एका जातीची बडीशेप पचन सुधारते. कोरफडीचा रस अन्ननलिकेचा दाह कमी करतो आणि गिलॉय आणि तुळस संसर्ग रोखतात. दूध आणि केळी सौम्य जळजळीपासून त्वरित आराम देतात. जेवणानंतर लगेच झोपणे टाळणे, घट्ट कपडे टाळणे, धूम्रपान आणि मद्यपान टाळणे आणि योगा आणि प्राणायाम करणे यासारख्या जीवनशैलीतील बदल देखील निरोगी अन्ननलिका राखण्यासाठी खूप प्रभावी आहेत.