भारतात 5 आणि 10 हजार रुपयांच्या नोटा एकेकाळी चलनात होत्या, मग त्या का बंद कराव्या लागल्या, जाणून घ्या

वऱ्हाडवृत्त (डिजिटल)

जर तुम्हाला वाटत असेल की 2000 रुपयांची नोट ही भारतातील आतापर्यंतची सर्वात मोठी नोट आहे, तर तुम्ही चुकीचे आहात. कारण, एकेकाळी भारतात ५ आणि १० हजार रुपयांच्या नोटा चलनात होत्या. मात्र, असे काही घडले की, या नोटा भारतीय बाजारातून मागे घ्याव्या लागल्या आणि या नोटा इतिहासाच्या पानात नोंदल्या गेल्या.

मात्र, त्यावेळी प्रत्येकाकडे या नोटा नसून या नोटा फक्त श्रीमंत लोकांकडेच दिसत होत्या. काळ बदलला आणि नंतर एक हजार रुपयांच्या नोटा चलनात आल्या, पण नोटाबंदीमुळे त्याही बंद झाल्या. या लेखात, आपण इतिहासाच्या पानांवरील अशाच एका कथेबद्दल जाणून घेणार आहोत, ज्यामध्ये अशा मोठ्या नोटांचा प्रवास भारतात सुरू झाला आणि नंतर काही कारणांमुळे हा प्रवास देखील संपला.

10 हजार रुपयांची नोट कधी निघाली?

भारतीय रिझर्व्ह बँकेने 1938 मध्ये 10,000 रुपयांची नोट जारी केली होती, जी आजपर्यंतची सर्वात मोठी नोट होती. मात्र, प्रत्येकाकडे या नोटा असल्याचं दिसत नसून, या नोटा बहुतांशी उद्योजक आणि व्यावसायिकांनी उच्च मूल्याच्या व्यवहारांसाठी वापरल्या होत्या.

नोट का बंद करावी लागली?

भारतात 10,000 रुपयांच्या नोटांचे चलन मोठ्या प्रमाणात वाढले, परंतु दुसऱ्या महायुद्धात काळाबाजार आणि साठेबाजीला आळा घालण्यासाठी ब्रिटिश सरकारने 1946 मध्ये या नोटांवर बंदी घातली होती. मात्र, ही नोट 1954 मध्ये पुन्हा भारतीय बाजारात आली आणि 1978 पर्यंत भारतीय बाजारात राहिली.

1978 मध्ये नोटा बंद का कराव्या लागल्या?

आर्थिक व्यवहारातील अनियमिततेमुळे मोरारजी देसाई यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारला 1978 मध्ये 5,000 आणि 10,000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद कराव्या लागल्या.

त्यामुळे कोटय़वधी रुपयांची आवक बाजारात होती

जर आपण आरबीआयच्या आकडेवारीवर नजर टाकली तर 31 मार्च 1976 पर्यंत बाजारात एकूण रोकड 7,144 कोटी रुपये होती. यापैकी जर आपण नोटांबद्दल बोललो तर 1,000 रुपयांच्या नोटांची संख्या 87.91 कोटी रुपये होती, जी एकूण संख्येच्या केवळ 1.2 टक्के आहे.