रुग्णाला अँटीबायोटिक्स लिहून देताना डॉक्टरांनी कारण द्यावे !

मुंबई : अँटीबायोटिक्सच्या गैरवापरामुळे प्रतिजैविकांच्या प्रतिकारशक्तीचे वाढते प्रमाण लक्षात घेता, डायरेक्टोरेट जनरल हेल्थ अँड सर्व्हिसेसने सर्व वैद्यकीय महाविद्यालये, डॉक्टर आणि फार्मासिस्ट संघटनांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या संघटनांना पत्र लिहिले आहे. शहरातील डॉक्टरांनी डीजीएचएसच्या सूचना महत्त्वाच्या असल्याचे सांगत त्यांचे पालन करावे, असे म्हटले आहे. त्यामुळे आता अँटीबायोटिक्स लिहून देताना डॉक्टरांना त्याचे कारणही लिहावे लागणार आहे. संसर्ग दूर करण्यासाठी अँटिबायोटिक्स खूप महत्त्वाची भूमिका बजावतात, परंतु गेल्या काही वर्षांत अनेक औषधे यामध्ये अपयशी ठरली आहेत. याचे प्रमुख कारण म्हणजे औषधांचा अनावश्यक वापर आणि अतिवापर. परिणामी डीजीएचएसने नुकतेच देशातील सर्व वैद्यकीय महाविद्यालये आणि डॉक्टरांच्या संघटनांना पत्र लिहून रुग्णाला अँटीबायोटिक्स देण्याचे कारण लिहिण्याची सूचना केली आहे. याशिवाय वैद्यकीय लोकांना औषध आणि सौंदर्यप्रसाधन कायद्यांतर्गत शेड्यूल एच आणि एच १ चे पालन करण्याच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत. म्हणजे डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शनशिवाय अँटिबायोटिक्स विकू नयेत.

प्रतिजैविक प्रतिकार ही एक गंभीर समस्या आहे. डीजीएचएसने प्रतिजैविकांचा अंदाधुंद वापर थांबवण्यासाठी चांगला निर्णय घेतला आहे. वैद्यकीय संस्थांमध्ये, प्रतिजैविक बहुतेकदा केवळ तपासणीच्या आधारावर रुग्णांना दिले जातात, असे जे. जे. रुग्णालयाच्या शस्त्रक्रिया विभागाचे प्रमुख डॉ. अजय भंडारवार यांनी सांगितले.

बऱ्याच वेळा लोकांना सर्दी होते आणि त्यांना प्रतिजैविकांची आवश्यकता नसते, परंतु तरीही डॉक्टर त्यांना औषधे लिहून देतात. त्यातही अनेक वेळा योग्य डोस लिहिला जात नाही. अशा स्थितीत त्यांच्या शरीरात असलेले बॅक्टेरिया अँटिबायोटिक्सशी लढण्यासाठी मजबूत होतात. परिणामी, ती औषधे नंतर संसर्ग दूर करण्यात अयशस्वी ठरतात. कोर्स पूर्ण न केल्यामुळे अनेक वेळा डॉक्टर रुग्णाला अँटीबायोटिक्स लिहून देतात. रुग्णासाठी औषधाचा डोस आणि त्याने किती दिवस घ्यायचे हे डॉक्टर ठरवतात. ते रुग्णाला ५ दिवसांचा कोर्स करण्यास सांगितात, परंतु रुग्ण दोन दिवस औषध घेतो आणि नंतर सोडतो, कारण त्याला वाटते की तो आता बरा झाला आहे. कोर्स पूर्ण करत नाही, ज्यानंतर बॅक्टेरिया औषध प्रतिरोध विकसित करतात. टीबी हे त्याचे मोठे उदाहरण आहे. जे लोक कोर्स पूर्ण करत नाहीत ते मल्टी ड्रग रेसिस्टंट होतात. प्रतिजैविक एच आणि एच १ शेड्यूलमध्ये येतात. ही औषधे डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शनशिवाय देऊ नयेत, असे असतानाही अनेक सुशिक्षित लोक डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय वैद्यकीय औषधे घेतात.